Gedragsproblemen in de klas? Los ze op met de Maatregelmatrix

Veel leraren ervaren gedragsproblemen in de klas. Onderzoek wijst gelukkig uit dat veranderend gedrag van de leraar leidt tot veranderend gedrag van de leerling. Als leraar heb je dus meer invloed dan je denkt.

Een veelvoorkomend probleem is dat leraren hun grenzen niet duidelijk in kaart hebben gebracht of niet goed bewaken. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van waarschuwen en escaleren. Neem bijvoorbeeld de situatie waarin een leraar herhaaldelijk reageert op licht storend gedrag van een leerling. Na vier waarschuwingen wordt de leraar boos en stuurt de leerling de klas uit. Dit patroon is frustrerend voor zowel de leraar als de leerling, en het lost het probleem niet structureel op. Hier kan de gedrags-maatregelmatrix uitkomst bieden.

De kracht van de maatregelmatrix

Met de maatregelmatrix kun je gedragsproblematiek in de vorm van storend gedrag categoriseren en passende maatregelen vooraf bepalen. We onderscheiden drie categorieën gedrag:

1. Licht storend gedrag: Dit zijn kleine verstoringen, zoals praten tijdens de les of met een pen tikken.
   • Voorbeeldmaatregel: Benoem het gedrag of stel een vraag (“Wat ben je nu aan het doen?”).
2. Zwaar storend gedrag: Dit zijn ernstigere verstoringen waarbij een duidelijk signaal nodig is.
   • Voorbeeldmaatregel: Verplaats de leerling, neem vrije tijd in of geef een specifieke opdracht.
3. Buitensporig gedrag: Gedrag dat direct actie vereist, zoals:
   • Racistische opmerkingen
   • Vloeken naar de leraar
   • Gebruik van geweld
   • Seksueel grensoverschrijdend gedrag
   • Vandalisme
   • Filmen van leerlingen zonder toestemming

Voor buitensporig gedrag is de enige optie de leerling direct de klas uit te sturen. Dit is belangrijk om een voorbeeld te stellen naar de rest van de groep.

De tussenmaatregel: Een vergeten stap bij gedragsproblemen

Sommige leraren slaan de tussenmaatregel – de aanpak van zwaar storend gedrag – over. Hierdoor voelt een leerling zich niet gedwongen om zijn gedrag aan te passen totdat de situatie escaleert. Dit wordt vaak handelingsverlegenheid genoemd: het niet weten wat je kunt doen in een specifieke situatie.

Er zijn echter tal van opties voor tussenmaatregelen bij gedragsproblemen in de klas. Het is cruciaal om vooraf na te denken over welke maatregelen bij jou als leraar en bij specifieke situaties passen. De maatregelmatrix helpt je hierbij.

Hoe vul je de maatregelmatrix in?

1. Categoriseer gedrag:
   • Schrijf twee veelvoorkomende voorbeelden van licht storend gedrag (individueel en groepsgedrag).
   • Doe hetzelfde voor zwaar storend gedrag.
2. Koppel maatregelen:
   • Bepaal vooraf welke maatregelen je gaat inzetten voor elk type gedrag. Denk aan:
     • Individueel licht storend gedrag: Benoem het of stel een vraag.
     • Groepsgedrag: Vraag om stilte of verander de dynamiek.
     • Zwaar storend gedrag: Verplaats de leerling of leg een consequente straf op.
3. Pas de matrix toe:
   • Gebruik de matrix in je lespraktijk en evalueer regelmatig of deze nog aansluit bij jouw grenzen en situaties.

De manier waarop je een maatregel brengt, is cruciaal. De effectiviteit van een maatregel hangt namelijk af van hoe je deze brengt. Zorg ervoor dat de leerling begrijpt dat je niet tegen hem bent, maar dat je duidelijk je grenzen aangeeft. Dit kun je ook ondersteunend verwoorden. Zo kun je een leerling die snel afgeleid is, apart laten zitten en zeggen: “Ik zet je hier even apart, zodat je beter kunt concentreren.”

Mogelijke maatregelen bij gedragsproblemen in de klas

Hieronder vind je twee lijsten met mogelijke maatregelen bij lichtstorend en zwaarstorend gedrag:

Voorbereiding is de sleutel

Door de maatregelmatrix vooraf in te vullen en je maatregelen te oefenen, ben je beter voorbereid om effectief op storend gedrag te reageren. Zo kun je met vertrouwen grenzen aangeven en een positieve leeromgeving behouden. Je zult merken dat de matrix houvast geeft en dat gedragsproblemen in de klas zullen afnemen.